He maha nga hapa i mahia e Pita i roto i tona oranga. Ua faaite ratou ia ’na e, i muri a‘e i te faahauraa e te Atua te Metua na roto i te aroha o te Atua, e tia ia rave i te mau taahiraa avae papu ia ora tatou “mai te taata ěê e te taata ěê” i roto i te ao mana‘o-ore-hia. Ua vaiiho mai te aposetolo parau-tia ore ia tatou i roto i te papairaa e hitu “mau maitai o te faaroo”. Ko enei e karanga ana ki a tatou ki te oranga Karaitiana - he mahi tino nui ka mau tonu mo te wa roa. No Petero, o te faaroo te parau tumu faufaa roa ’‘e e te faataa ra oia i te reira mai teie te huru: “E tena na, e faaitoito i te reira, ma te faaite i te maitai i roto i to outou faaroo, e te ite i te viivii ore, e te hitahita ore i te ite, e te faaoromai i te hitahita ore, e te paieti i roto i te faaoromai; i roto i te paieti i roto i te paieti, i roto i te aroha taeae, i roto i te aroha taeae” (2. Petrus 1,5-7o).
No roto mai te ta‘o “faaroo” i te reo Heleni “pistis” e te auraa mau o te tiaturi-roa-raa i te mau parau fafau a te Atua. Te faahoho‘a-maitai-hia ra teie tiaturiraa na roto i te hi‘oraa o te patereareha o Aberahama: “Aore hoi oia i feaa i te parau a te Atua i te faaroo ore, ua puai râ i te faaroo, e ua haamaitai i te Atua, e ua ite papu oia e e tia atoa ia ’na ia rave i ta te Atua i fafau.” ( Roma 4,20-21o).
Mai te peu e eita tatou e tiaturi i te ohipa faaora ta te Atua i rave i roto i te Mesia, aita ïa to tatou e tumu no te oraraa Kerisetiano: “Ua parau Paulo raua Sila: E faaroo i te Fatu ra ia Iesu, e ora ïa oe e to utuafare atoa!” (Ohipa 16,31). Ua faarue te patereareha o te Faufaa Tahito o Aberahama, tei parauhia i roto i te Faufaa Apî ei “metua no te feia faaroo,” i te fenua Iraq i teie nei no te haere i Kanaana, te fenua i parauhia. Ua na reira oia noa ’tu e aita o ’na i ite i ta ’na opuaraa: “No te faaroo i faaroo ai Aberahama i te parauraahia ia haere i te hoê vahi no ’na ra; haere atura oia i rapae, aore hoi i ite i te vahi ta ’na e haere ra.” (Hebera 11,8). Ua tiaturi noa oia i te mau parau fafau a te Atua, ta ’na i tiaturi ma to ’na mafatu atoa e ua niu i ta ’na mau ohipa i nia i te reira.
I teie mahana, tei roto tatou i te hoê huru tupuraa mai ia Aberahama: e mea papu ore e mea paruparu to tatou ao. Kaore matou i te mohio mena ka piki ake nga ahuatanga kei te heke mai, ka kino ranei te ahuatanga. Ina koa i enei wa he mea nui kia whakawhirinaki - te whakapono ka arahi te Atua ia tatou me o tatou whanau ma te haumaru. O te faaroo te haapapuraa e te haapapuraa no ǒ mai i te Atua e vai ra i roto i to tatou feruriraa e to tatou aau e te aupuru ra te Atua ia tatou e te ohipa amui nei te mau mea atoa no to tatou maitai: i piihia ia au i ta ’na i opua.” ( Roma 8,28).
E faataa ê te faaroo o Iesu Mesia i te mau Kerisetiano i te tahi atu mau taata. Ko Pistis, te ti'aturi i te Faaora e te Taraehara na roto i te reira e fariihia ai te hoê taata i roto i te utuafare o te Atua, o te niu ïa o te tahi atu mau huru Kerisetiano.
Te apiti matamua no te faaroo o te viivii-ore ïa. Te ta‘o Heleni ra “arete” te faataahia ra i roto i te New Geneva Translation (NGÜ) mai “te papu o te huru” e e nehenehe atoa e faataahia mai te hoê haerea hi‘oraa maitai. No reira, ka whakatairanga, ka whakapakari te whakapono i te kaha o te tangata. Ko te kupu Arete i whakamahia e nga Kariki mo o ratou atua. Ko te tikanga o te hiranga, te hiranga me te maia, he mea nui atu i nga mea noa me ia ra. I whakaatu a Socrates i te pai i tana inu i te kapu hemlock kia noho pono ki ana tikanga. Oia atoa, ua faaite Iesu i te huru aueue ore i to ’na revaraa i to ’na tere hopea i Ierusalema, noa ’tu e ua faaruru oia i te hoê ati ino i reira: “E tae a‘era i te tau e hopoihia ’i oia i nia i te ra‘i, ua fariu atura to ’na mata, opua ihora e haere i Ierusalema.” ( Luka 9,51).
Ko te tikanga o te whanonga tauira ehara i te korero noa, engari ko te mahi. Ua faaite o Paulo i te itoito rahi e te maitai i to ’na faaiteraa i to ’na mana‘o papu e haere e farerei ia Ierusalema, noa ’tu e ua faaite maitai te Varua Mo‘a ia ’na e te fatata maira te ati: “Eaha outou i oto ai, i oto ai i tau aau? Ua ineine hoi au eiaha noa ia ruuruuhia, ia pohe atoa râ i Ierusalema no te i‘oa o te Fatu ra o Iesu.” ( Ohipa 21,13). Ko tenei momo karakia, i ahu mai i Arete, i whakakaha, i whakatenatena i te hahi tuatahi. Kei roto i te pai nga mahi pai me nga mahi mahi, e kitea ana e tatou puta noa i te hahi tuatahi. Ua haapapu o Iakobo e “e mea faufaa ore te faaroo aore e ohipa.” (Iakobo 2,20).
Apitihia e te faaroo, e tauturu te puai o te huru taata i te ite. Na te Wairua Tapu i akiaki a Pita ki te whakamahi i te kupu Kariki "Gnosis" hei utu mo te kupu "Sophia" mo te whakaaro nui, e whakamahia ana i roto i te Kawenata Hou. Ko te matauranga i roto i te tikanga o Gnosis ehara i te hua o te kaha hinengaro, engari he matauranga wairua i homai e te Wairua Tapu. Te hi‘o nei te reira i nia i te taata o Iesu Mesia e te Parau a te Atua: “No te faaroo i ite ai tatou e i hamanihia teie nei ao e te Parau a te Atua, e te mau mea atoa e hi‘ohia ra, no roto mai ïa i te ore.” (Hebera. 11,3).
Ko te mohiotanga o te karaipiture i runga i te wheako e rite ana ki te kupu "mohio-pehea," na roto i te whakawhanake i nga pukenga mahi i roto i te oranga o ia ra o te whakapono Karaitiana. Ua ite o Paulo e no roto i te Sunederi te mau Sadukea e te mau Pharisea e ua faaohipa ratou i teie ite no te faaamahamaha i te mau pǔpǔ i te tahi e te tahi e no te paruru ia ’na iho ( Ohipa 23,1-9o).
E hia nga wa e hiahia ana tatou kia whiwhi tatou i tenei kaha, ina koa ka pa ki tetahi kaimahi peeke, he rangatira, he rangatira, he kaiwhakapae kino ranei. Te parauraa i te mea tano ma te tano, o te hoê ïa aravihi e nehenehe ai tatou e ani i to tatou Metua i te ra‘i i te tauturu: “Te ere ra râ te hoê o outou i te ite, e ani oia i te Atua, o tei horoa noa mai i te taata atoa ma te hapa ore; e e horoahia mai te reira ia ’na.” ( Iakobo 1,5).
Ko te whakapono, te pai me te matauranga e kore e ranea mo te oranga Karaitiana. Te pii nei te Atua i te mau Kerisetiano atoa i te hoê oraraa a‘o, i te hitahita ore. Ko te kupu Kariki "Egkrateia" te tikanga o te whakahaere whaiaro. Ko tenei mana o te hiahia, i aratakina e te Wairua Tapu, ka kaha tonu te whakaaro i runga i te weriweri, i te kare-a-roto ranei. Ua faaohipa Paulo i taua mau haapaeraa ra, mai tei itehia i roto i ta ’na mau parau: “Aita râ vau e horo mai te huru ra e te papu ore; E kore ahau e whawhai ki toku ringa mai i te tangata e patu ana i te hau, engari ka whiua e ahau toku tinana, ka pehia e ahau, kia kore ai ahau e kauwhau ki etahi atu, kia kino ai ahau.”1. Koriniti 9,26-27o).
I taua pô pe‘ape‘a ra i roto i te ô no Getesemane, ua faaite Iesu i te haavîraa ia’na iho e te haavîraa ia’na iho a faaitoito ai to’na natura taata ia’na ia ape i te riaria o te faasatauroraa. E noaa mai teie haavîraa maitai roa a te Atua ia noaa mai te reira i te Atua iho.
Ko te whakapono, e karapotia ana e te pai, te matauranga me te whakahaere whaiaro, e whakatairanga ana i te whakawhanaketanga o te manawanui me te manawanui. Te auraa taatoa o te ta‘o Heleni “Hupomone,” tei hurihia na roto i te reo Helemani na roto i te parau faaoroma‘i aore ra te tuutuu ore, mai te mea ra e mea mana‘o noa. Ahakoa ko te kupu Hupomone e tohu ana i te manawanui, he manawanui e anga ana ki te whainga e whai ana ki te whainga tino pai. Ehara i te mea mo te tatari noa, engari mo te manawanui me te tumanako me te whakatau. I whakamahia e nga Kariki tenei kupu mo te tipu ka ora ahakoa i roto i nga ahuatanga uaua me te kino. I roto i nga Hiperu, ko te "Hupomone" (te manawanui) e hono ana ki te kaha e mau tonu ana me te angitu i roto i te tumanako ki te wikitoria ahakoa i roto i nga ahuatanga uaua: "Kia oma marie tatou ki te whawhai kua whakaritea mo tatou, me te titiro ake ki a Ihu, te ... . O te tumu e te faatupu i te faaroo ra, o tei noaa ia ’na te oaoa, ua faaoromai i te satauro, ma te vahavaha i te haama, e ua parahi ihora i te pae atau o te terono o te Atua ra.” ( Hebera 12,1-2o).
Ko te tikanga tenei, hei tauira, ko te tatari marie mo te whakaora i te wa e mate ana tatou, e tatari ana ranei mo nga hua pai o te tono ki te Atua. Ua î te mau Salamo i te mau piiraa no te tuutuu ore: “Te tiai nei au ia Iehova, te tiai nei tau varua, e te tiai nei au i ta ’na parau.” (Salamo 130,5).
Te apeehia nei teie mau aniraa e te ti'aturiraa papu i te mana aroha o te Atua no te mau mauhaa tama'i i mua i te mau fifi atoa ta te oraraa e horo'a mai ia tatou. Ma te u tonu ka puta mai te ora me te tumanako, kaore e hiahia ki te tuku. Mea puai a‘e teie faaotiraa i to tatou mǎta‘u i te pohe.
Te maitai i muri iho e tupu mai te niu o te faaroo o te “Eusebeia” aore ra paieti. Te faataa ra teie parau i te hopoia a te taata ia faatura i te Atua: “O te mau mea atoa e rave i te ora e te paieti, ua horoa mai ïa i to ’na mana atua ia tatou i te ite ia ’na o tei parau mai ia tatou i to ’na hanahana e to ’na mana” (2. Petrus 1,3).
Me tino whakaatu to tatou oranga i nga ahuatanga motuhake o te oranga i homai mai i runga. E ti'a i to tatou mau taata tupu ia ite e, e mau tamarii tatou na to tatou Metua i te Ao ra. Te faahaamana‘o ra Paulo ia tatou e: “E mea iti hoi te faaetaetaraa tino; area te paieti ra, e maitai ïa no te mau mea atoa, e tei ia ’na te parau fafau o teie nei ao e te ora a muri atu.”1. Timotiiti 4,8 NGÜ).
Ia au to tatou haerea i te e‘a o te Atua, eiaha na roto i to tatou iho puai, na roto râ ia Iesu e ora ra i roto ia tatou: “Eiaha e tahoo atu i te ino i te ino. Kia whai whakaaro ki te mahi pai ki nga tangata katoa. Ki te taea, whakapaua ta koutou kia mau te rongo ki nga tangata katoa. Kaua e rapu utu mo koutou, e oku hoa aroha, engari whakaatea atu i te riri o te Atua; kua oti hoki te tuhituhi, Maku te rapu utu; Naku e utu, e ai ta te Ariki.” (Roma 12,17-19o).
Ko nga pai tuatahi e rima i whakahuahia e pa ana ki te oranga o roto o te tangata whakapono me tona hononga ki te Atua. Ko nga whakamutunga e rua e arotahi ana ki ana hononga ki etahi atu tangata. No roto mai te here taeae i te parau Heleni “Philadelphia” e te auraa o te aupururaa e te haapao maitai ia vetahi ê. Tei roto atoa te aravihi no te here i te mau taata atoa ei taeae e tuahine no Iesu Mesia. Ko te mea pouri, ka whakamahia he e tatou to tatou aroha ma te tuku tuatahi ki te hunga e rite ana ki a tatou. No te reira tumu, ua tamata o Petero i te faaite i teie huru i nia i te feia taio i roto i ta ’na rata matamua: “E ere râ i te mea tia ia papai atu ia outou i te aroha taeae. Ua haapiihia hoi outou iho e te Atua ia aroha te tahi i te tahi.” (Tes 4,9).
Na te here taeae e faaite ia tatou i roto i te ao nei ei mau pǐpǐ na te Mesia: “O te mea teie e ite ai te taata atoa e, e pǐpǐ outou na ’u, ia aroha outou ia outou iho.” (Ioane 13,35). Ua niuhia te faaroo i roto i te here o te Atua, na roto i te reira e nehenehe ai ia tatou ia here i to tatou mau taeae e tuahine mai ia Iesu i here ia tatou.
Ko te aroha ki nga teina ka arahi ki te "aroha" mo nga tangata katoa. Ko tenei aroha he mea iti ake mo te kare-a-roto me te hiahia. Ko te aroha atua, e kiia ana ko "Agape" i roto i te reo Kariki, e tohu ana i te aroha tipua, ka kiia ko te karauna o nga pai katoa: "Ko taku inoi kia ora a te Karaiti i roto ia koe ma te whakapono. Kia u to koutou pakiaka ki tona aroha; me hanga e koe ki runga. No te mea na roto ana‘e i te reira e nehenehe ai outou e te tahi atu mau Kerisetiano atoa e ite i te rahi o to ’na here. Ae, e inoi ana ahau kia kaha ake to mohio ki tenei aroha e kore rawa e taea e tatou te tino marama ki o tatou hinengaro. Ei reira outou e faaîhia ’i i te mau tao‘a atoa o te ora i roto i te Atua.” ( Ephesia 3,17-19o).
Ko te aroha Agape te wairua o te atawhai pono ki nga tangata katoa: “I ngoikore ahau ki te hunga ngoikore, kia riro ai i ahau te hunga ngoikore. Ua riro vau ei mau mea atoa na te taata atoa, ia nehenehe au e faaora i te tahi i te mau mea atoa ra.” (1. Koriniti 9,22).
Ka taea e tatou te whakaatu i to tatou aroha ma te tuku i o tatou wa, o tatou pukenga, o tatou taonga me o tatou oranga ki te hunga e tata ana ki a tatou. Ko te mea pai ko tenei waiata whakamoemiti ka timata i te whakapono, ka mutu ki te aroha. Ma te patu i runga i te niu o to whakapono ki a Ihu Karaiti, ka taea e koe, e te kaipānui aroha, te whakaatu i te whanonga Karaitiana pono e mahi ana enei mea e whitu o te aroha.
na Neil Earle
Ētahi atu tuhinga mo te pai:
Kei roto i tenei paetukutuku he momo momo tuhinga Karaitiana i Tiamana. Te whakamaoritanga o te paetukutuku na Google Translate.