Te Bibilia
Pukapuka, pukapuka me te apocrypha
Ko te kupu Paipera i ahu mai i te reo Kariki ko te tikanga pukapuka (biblia). Ko te "Pukapuka o nga Pukapuka" kua wehewehea ki te Kawenata Tawhito me te Kawenata Hou. Ko te whakaputanga rongopai e 39 nga tuhituhinga i roto i te Kawenata Tawhito me nga tuhinga 27 i roto i te Kawenata Hou tae atu ki nga tuhinga mutunga 11 o te Kawenata Tawhito - te mea e kiia nei ko Apocrypha.
He tino rereke te ahua o nga pukapuka takitahi, he rereke te whanui me te tirohanga o te kiko me nga whakaaturanga aahua taatai. Ko etahi e mahi ana hei pukapuka hitori, ko etahi hei pukapuka pukapuka, hei tuhinga rotarota me nga matakite, hei tohu ture, hei reta ranei.
Nga korero o te Kawenata Tawhito
Die Pukapuka ture mai i nga pukapuka e rima a Mohi me te korero i nga korero mo te iwi o Iharaira mai i te tiimata ki te whakaoranga mai i te mahi pononga i Ihipa. Ko etahi atu pukapuka o te Kawenata Tawhito e pa ana ki te raupatutanga o nga Iharaira i Kanaana, nga rangatiratanga o Iharaira me Hura, te whakahekenga atu o nga Iharaira ka hoki mai i te whakarau i Papurona. Ka kitea nga waiata, waiata me nga whakatauki i roto i te OT me nga pukapuka a nga poropiti.
Die Pukapuka hitori whakatapua ki te hitori o Iharaira mai i te urunga ki te whenua i whakaaria mai tae atu ki te whakahekenga ki te hokinga mai i te whakarau o Papurona.
Die Pukapuka-a-pukapuka me nga pukapuka whakaari kawe i te whakaaro nui, te matauranga me te wheako kua tuhia ki roto i nga pepeha poto me nga whakatauki tae atu ki te kounga puoro ranei.
I roto i te Pukapuka a nga poropiti he korero mo nga mahinga me nga whakaritenga o tera wa, e mohiotia ai nga mahi a te Atua e nga poropiti, me te whakamaumahara i a raatau ki te mahi me te noho a te tangata. Ko enei korero, na te matakite me nga whakaaro a te Atua i tuhituhi, na nga poropiti ake, na a ratou akonga ia i tuhituhi, hei mea mo nga whakatupuranga.
Tirohanga o nga korero o te Kawenata Tawhito
Ko nga pukapuka o te ture, nga pukapuka e rima a Mohi.
- 1. Pukapuka a Mohi (Genesis)
- 2. Pukapuka a Mohi (Exodus)
- 3. Pukapuka a Mohi (Levitiko)
- 4. Pukapuka a Mohi (Numera)
- 5. Pukapuka a Mohi (Deuteronomy)
Ko nga pukapuka hitori:
- Ko te pukapuka a Hohua
- Te Pukapuka Tiati
- Ko te pukapuka a Rutu
- das 1. Pukapuka a Hamuera
- das 2. Pukapuka a Hamuera
- das 1. Pukapuka o nga kingi
- das 2. Pukapuka o nga kingi
- Nga pukapuka Chronicle (1. a 2. Rainawā)
- Ko te pukapuka a Etera
- Ko te pukapuka a Nehemia
- Ko te pukapuka a Ehetere
Nga pukapuka me nga pukapuka rotarota:
- Ko te Pukapuka a Hopa
- Nga salamo
- Ko nga whakatauki a Horomona
- Ko te Kaikauwhau a Horomona
- Ko te waiata a Horomona
Pukapuka poropiti:
- Ihu
- Hera
- Aue
- Ezekiel (Ezekiel)
- Daniel
- Hosea
- Joel
- Amos
- Oparia
- Jona
- Mika
- Nahum
- Habakuka
- Zefania
- Hakai
- Hakaraia
- Malaki
Nga korero o te Kawenata Hou
Ko te Kawenata Hou e whakaatu ana i te tikanga o te oranga me te matenga o Ihu ki te ao.
Die Pukapuka hitori me nga Rongopai e wha me nga Mahi a nga Apotoro e korero ana mo Ihu Karaiti, tana mahi minita, tona mate me te aranga ano. Ko te pukapuka o nga Mahi ko te horapa o te whakapono Karaitiana i roto i te Emepaea o Roma me nga hapori Karaitiana tuatahi.
Die Korero i tuhia pea ki nga hapori Karaitiana e nga tini apotoro. Ko te kohinga nui rawa ko nga reta tekau ma toru a te apotoro a Paora.
I roto i te Tuhinga o mua he korero mo te Apocalypse, he whakaaturanga poropiti mo te mutunga o te ao, he mea hono ki te tumanako o te rangi hou me te whenua hou.
Tirohanga o nga korero o te Kawenata Hou
Pukapuka hitori
- Rongopai
Matiu
Markus
Lukas
Johannes
- Nga Mahi a nga Apotoro
Korero
- Ko te reta a Paora ki nga Roma
- der 1. a 2. Pukapuka a Paora ki nga Koriniti
- Te reta a Paora ki nga Karatia
- Ko te reta a Paora ki nga Epeha
- Ko te reta a Paora ki nga Piripi
- Ko te reta a Paora ki to Kolosa
- der 1. E rata na Paulo i to Tesalonia
- der 2. E rata na Paulo i to Tesalonia
- der 1. a 2. Episetole a Paulo ia Timoteo e ia Tito (te mau rata tiai mamoe)
- Ko te reta a Paora ki a Pirimona
- der 1. He reta na Pita
- der 2. He reta na Pita
- der 1. Reta na Johannes
- der 2. a 3. Reta na Johannes
- Ko te pukapuka ki nga Hiperu
- Ko te reta a Hemi
- Ko te reta a Hura
Pukapuka poropiti
- Ko te Whakakitenga a Hoani (Apocalypse)
Ko nga tuhinga mutunga / apocrypha o te Kawenata Tawhito
Ko nga whakaputanga Katorika me nga Porotetani Paipera e rere ke ana i te Kawenata Tawhito. Kei roto i te whakaputanga Katorika etahi atu pukapuka:
- Judith
- Tobit
- 1. a 2. Pukapuka a nga Makapi
- whakaaro nui
- Ihu Sirach
- Baruk
- Nga taapiri ki te pukapuka a Ehetere
- Nga taapiri ki te pukapuka a Raniera
- Te karakia a Manahi
I mau te whare karakia tawhito i te whakaputanga Kariki, te mea e kiia nei ko te Septuagint, hei kaupapa. He maha atu nga pukapuka o roto i era atu o te pukapuka Hiperu no Hiruharama.
I te tahi a‘e pae, ua faaohipa o Martin Luther i te neneiraa Hebera no ta ’na huriraa, aita hoi te reira i roto i te mau buka tano o te Septante. Ua tapiri oia i te mau papa‘iraa mo‘a i roto i ta’na iritiraa mai « Apocrypha » (te auraa mau: hunahia, huna).
Puna: Tiamana Paipera Tiamana http://www.die-bibel.de